Covid19: Τι διδάσκει η Ισπανική Γρίπη για το μέλλον του τουρισμού;

• 8 Μαρτίου, 2021

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πανδημία του κορονοϊού έχει αλλάξει ριζικά τον τρόπο που λειτουργεί ο κόσμος, θέτοντας καινούργιους όρους τόσο σε κοινωνικά όσο και σε οικονομικά ζητήματα.

Παρ’ όλο που οι τρέχουσες συνθήκες μοιάζουν πρωτόγνωρες, η ανθρωπότητα έχει κληθεί και στο παρελθόν να αντιμετωπίσει παρόμοιες καταστάσεις, οι οποίες υπήρξαν η αφετηρία για μια νέα τάξη πραγμάτων στον τουρισμό.

Κατά την περίοδο 1918-1920, η Ισπανική γρίπη σκότωσε περίπου 40 εκατομμύρια ανθρώπους (2% του παγκόσμιου πληθυσμού). Λόγω της ονομασίας της, πολλοί υποθέτουν ότι η προέλευση της είναι Ισπανική, ωστόσο αρκετές θεωρίες αποδίδουν τις απαρχές της σε άλλα μέρη της Ευρώπης, της Κίνας ή και των ΗΠΑ, με την επίσημη αφετηρία της πανδημίας να παραμένει ανεπιβεβαίωτη μέχρι και σήμερα. Η ονοματοδοσία της οφείλεται στον Ισπανικό τύπο που ασχολήθηκε και ενημέρωσε τον κόσμο γρήγορα και διεξοδικά – σε αντίθεση με άλλες χώρες εκείνη την περίοδο.

Με το ξέσπασμα της γρίπης να συμπίπτει χρονικά με το τελευταίο διάστημα του πολέμου, καθίσταται δύσκολη η απομόνωση των οικονομικών και χρηματοοικονομικών επιπτώσεων αυτών των δύο γεγονότων. Οι οικονομολόγοι εκτιμούν ότι τα συγκεκριμένα κοσμοϊστορικά φαινόμενα μείωσαν την οικονομική ανάπτυξη και τις καταναλωτικές δαπάνες, καθώς αύξησαν τον παγκόσμιο πληθωρισμό.Οι αλλαγές που έφεραν πόλεμος και γρίπη έγιναν αισθητές και στον τομέα του τουρισμού- έναν από τους κλάδους εκείνης της περιόδου που «χτυπήθηκε» πιο πολύ.

Ας εξετάσουμε πιο αναλυτικά πώς η Ισπανική Γρίπη άλλαξε την διεξαγωγή των ταξιδιών σε χώρες όπως η Μεγάλη Βρετανία και οι ΗΠΑ.

Το ταξίδι της πανδημίας

Ο τουρισμός την περίοδο του 1910 ήταν τελείως διαφορετικός από αυτόν που γνωρίζουμε σήμερα. Η αεροπορία βρισκόταν στα αρχικά στάδια της εξέλιξής της, και οι αποδράσεις αναψυχής δεν αποτελούσαν βασικό λόγο για να επισκεφθεί κάποιος έναν καινούριο προορισμό. Τα ταξίδια όμως, είχαν και τότε σημαντικό αντίκτυπο στον τρόπο εξάπλωσης της πανδημίας. Σύμφωνα με έκθεση που παρουσιάστηκε το 2020, η Ισπανική γρίπη μπορεί να χαρακτηριστεί ως η πρώτη σύγχρονη πανδημία που εξαπλώθηκε λόγω του παγκοσμίου συστήματος μεταφορών. Αντί για τα αεροσκάφη, τα βασικά μέσα εξάπλωσης ήταν τα πλοία και οι σιδηρόδρομοι.

Η απουσία αεροσκαφών τύπου jumbo σήμαινε ότι η ασθένεια εξαπλώθηκε πιο αργά από ό,τι θα είχε σήμερα, καθώς δεν κατάφερε να φτάσει σε πολλές χώρες μέχρι και τον Σεπτέμβριο του
1918. Οι προφυλάξεις κατά την διάρκεια των μεταφορών τους αποτελούσαν και τότε αναγκαιότητα για τους ταξιδιώτες.

Κλειστά τα σύνορα

Ορισμένες χώρες έκλεισαν τα σύνορα τους περιορίζοντας την πρόσβαση μέσα και έξω από τις κοινότητες τους, προχωρώντας παράλληλα και στο κλείσιμο σχολείων, καθώς και τόπων λατρείας. Χώρες όπως η Αυστραλία απαιτούσαν από όσους ταξίδευαν προς τη χώρα, να μπουν σε καραντίνα για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα.

Ο απόηχος της πανδημίας

Η πανδημία της Ισπανικής γρίπης σε συνδυασμό με τις επιπτώσεις του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου οδήγησε σε μια περίοδο οικονομικής δυσκολίας για μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού. Η οικονομική ύφεση μετά τον πόλεμο προκάλεσε υψηλά ποσοστά ανεργίας – αρχικά στις Ηνωμένες Πολιτείες και μετέπειτα στη Μεγάλη Βρετανία, με τα ταξίδια να αποτελούν άπιαστο όνειρο για την πλειοψηφία των πολιτών.

Νέα προσέγγιση στα ταξίδια

Παρά την οικονομική δυσχέρεια που επικρατούσε στη Μεγάλη Βρετανία και τις ΗΠΑ, με το πέρασμα του χρόνου υπήρξε μια σταδιακή αλλαγή στην στάση απέναντι στα ταξίδια. Σύμφωνα με τον Leonard J. Lickorish, αυτή η ταραχώδης περίοδος στον βρετανικό τουρισμό: «Πήρε εκατομμύρια ανθρώπους μακριά από τα σπίτια τους, κάνοντάς τους υπερβολικά δραστήριους και μεταφέροντας τους σε διάφορα μέρη του Ηνωμένου Βασιλείου αλλά και το εξωτερικό… Οι παραδοσιακές αντιλήψεις για τα όρια του σπιτιού, του χωριού και της πόλης άλλαξαν δραστικά», θέτοντας τα θεμέλια για μια νέα εποχή στον χώρο του ταξιδιού και του τουρισμού.

Αεροπλάνο: Ένα επικίνδυνο χόμπι

Την περίοδο μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την Ισπανική γρίπη, έγιναν άλματα στην τεχνολογία των αερομεταφορών. Σύμφωνα με το Smithsonian, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου: «Τα αεροσκάφη εξελίχθηκαν από διπλά αεροπλάνα τύπου Α’ Παγκοσμίου Πολέμου σε κομψά, μοντέρνα αεροσκάφη υψηλής απόδοσης» που μοιάζουν κάπως με τα αεροπλάνα που έχουμε συνηθίσει να ταξιδεύουμε σήμερα.

Τα χρόνια μετά την πανδημία, το να ταξιδεύει κάποιος αεροπορικώς αποτελούσε μια αρκετά δαπανηρή δραστηριότητα και ως εκ τούτου προοριζόταν για τους πιο προνομιούχους. Παράλληλα, τα συγκεκριμένα ταξίδια ήταν μακριά και άβολα (λόγω θορύβου και αναταραχών), καταλήγοντας πολλές φορές σε ατυχήματα.

Ταξίδια με πλοίο, η εναλλακτική λύση

Με μόνο ένα μικρό μέρος του πληθυσμού να έχει την δυνατότητα να ταξιδέψει αεροπορικώς, τα θαλάσσια ταξίδια αποτέλεσαν έναν από τους πιο δημοφιλείς τρόπους κάλυψης αποστάσεων.

Όπως και οι πτήσεις, έτσι και τα κρουαζιερόπλοια αποτελούσαν ένα χόμπι για τους πιο εύπορους. Οι κρουαζιέρες έδωσαν την ευκαιρία στους επιβάτες που είχαν τη δυνατότητα να ταξιδέψουν με αυτόν τον τρόπο, να εξερευνήσουν μακρινούς προορισμούς μέσα από οργανωμένες εκδρομές.

Για την πλειοψηφία των οικογενειών που είχαν επιβιώσει από τον πόλεμο και την πανδημία, αυτού του είδους οι αποδράσεις δεν αποτελούσαν μια εύκολη επιλογή.

Ανάκαμψη σιδηροδρόμων

Κατά τη διάρκεια της Ισπανικής Γρίπης, τα τρένα θεωρήθηκαν ως ένας από τους κύριους τρόπους μετάδοσης της νόσου, με αποτέλεσμα μεγάλο μέρος του πληθυσμού να είναι επιφυλακτικό απέναντι στη χρήση τους.

Η πανδημία προκάλεσε την αλλαγή ή μορφοποίηση ορισμένων σιδηροδρομικών γραμμών, ενώ σύμφωνα με την δημοσίευση της Railway Age το 1918 «Η συσσώρευση επιβατικών αμαξοστοιχιών πρέπει να αποφεύγεται όσο το δυνατόν περισσότερο, οι σιδηρόδρομοι πρέπει να λαμβάνουν κάθε δυνατό μέτρο ασφάλειας». Γύρω στο 1920, η εμπιστοσύνη στις αμαξοστοιχίες αποκαταστάθηκε με τους επιβάτες να τις ξαναεμπιστεύονται για ταξίδια αναψυχής.

Η ευκολία και η αποτελεσματικότητα ενός ταξιδιού με τον βρετανικό σιδηρόδρομο σήμαινε ότι περισσότερες οικογένειες (ειδικά εκείνες που δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν αμάξι) απέκτησαν την δυνατότητα να απολαύσουν σύντομες αποδράσεις σε όλη την χώρα.

Παρόμοια κατάσταση επικρατούσε και στις ΗΠΑ. Σύμφωνα με την Railway Age: «Το 1920, το αμερικάνικο σιδηροδρομικό σύστημα κατέγραψε τον μεγαλύτερο αριθμό επιβατικής κυκλοφορίας τα τελευταία τέσσερα χρόνια».

H αρχή του roadtrip

Μετά τον πόλεμο και την πανδημία, η αυτοκινητοβιομηχανία γνώρισε μεγάλη άνθηση τόσο στο Ηνωμένο Βασίλειο όσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αν και αποτελούσαν προνόμιο των αστικών και μεσοαστικών τάξεων, τα αυτοκίνητα παρείχαν εύκολη πρόσβαση σε μέχρι πρότινος δύσκολους προορισμούς. Τα μακρινά ταξίδια με αυτοκίνητο (roadtrips) ήταν ένας από τους πιο αγαπημένους τρόπους μεταφοράς, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, με την αυτοκινητοβιομηχανία να παίζει σημαντικό ρόλο στην ανοικοδόμηση της οικονομίας της χώρας.

Παραθαλάσσιες εξορμήσεις

Καθώς οι σιδηροδρομικές υπηρεσίες της Βρετανίας μετέφεραν μεγάλο μέρος του πληθυσμού στις παραθαλάσσιες πόλεις, τα μεταπολεμικά χρόνια υπήρξε μεγάλη τουριστική άνθηση στις συγκεκριμένες περιοχές. Οι μέχρι πρότινος παραμελημένες πόλεις Ίστμουρν και Μπλακπουλ μετατράπηκαν σε λαμπερά θέρετρα, γεμάτα ξενοδοχεία και παραλίες με πάρκα διασκέδασης. Σύμφωνα με τα στοιχεία του British Tourism, στα τέλη του 1930 – έχοντας πλέον ξεπεράσει σε μεγάλο βαθμό τις συνέπειες του πολέμου και της πανδημίας, ένα τρίτο του πληθυσμού επέλεγε τα ταξίδια εσωτερικού για αναψυχή.

Τα ταξίδια εσωτερικού μετά την πανδημία ήταν παρόμοια και στην Αμερική, με πολλές οικογένειες να πραγματοποιούν κοντινές αποδράσεις κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες, είτε λόγω επιλογής είτε λόγω οικονομικής δυσχέρειας.

Ταξίδια εξωτερικού

Ενώ οι περισσότεροι Βρετανοί παραθεριστές επέλεξαν να ταξιδέψουν κοντά στα σπίτια τους, ο αριθμός ταξιδιωτών εξωτερικού μέχρι το 1930- περισσότερο από μια 10ετία από το τέλος της πανδημίας, δεν ήταν ασήμαντος. Μέχρι εκείνη την περίοδο, ο αριθμός όσων ταξίδεψαν στο εξωτερικό- κυρίως στην Ευρώπη, εκείνη την περίοδο ανέρχεται στο ένα εκατομμύριο (British Tourism).

Το τουριστικό μέλλον μετά τον κορονοϊό

Από τα παραπάνω στοιχεία είναι εμφανές ότι το ξέσπασμα της γρίπης την περίοδο 1918-1920 είχε τεράστιο αντίκτυπο τόσο στον τρόπο που άρχισαν να διεξάγονται οι μετακινήσεις, όσο και στην ταξιδιωτική συμπεριφορά των ανθρώπων.

Σχεδόν 100 χρόνια μετά, ο ερχομός του κορονοϊού θέτει μια καινούργια αφετηρία για τα ταξίδια. Η κρίση που διανύουμε θα δημιουργήσει ένα νέο, ανθεκτικό και ευέλικτο είδος τουρισμού, με κεντρικούς άξονές του την ψηφιοποίηση και τον πράσινο τουρισμό.

Με τα τελευταία στοιχεία των Ευρωπαϊκών Τραπεζών να δείχνουν μεγάλη αύξηση τραπεζικών καταθέσεων κατά την διάρκεια μιας περιόδου μειωμένης οικονομικής δραστηριότητας, o τουρισμός στην μετά κορονοϊό εποχή προβλέπεται να σημειώσει μεγάλη ανάκαμψη με τα ταξίδια να αποτελούν μια από τις δραστηριότητες για τις οποίες ο κόσμος διατίθεται να ξοδέψει χρήματα όταν τα μέτρα του lockdown γίνουν πιο ελαστικά.

Σύμφωνα με έρευνα του Statista, οι ειδικοί προβλέπουν αύξηση εσόδων του τουρισμού έως και 23% το 2025, σε σύγκριση με το 2019- μια αρκετά επιτυχημένη χρονιά για τον τουρισμό, αλλά και σταδιακή ανάκαμψη από τα μέσα του 2021. Τα συγκεκριμένα στοιχεία υποδουλώνουν την μεγάλη ανάγκη του πληθυσμού για αποδράσεις και νέες εμπειρίες και κατά συνέπεια μία περίοδο μεγάλης άνθησης για τον τουρισμό.